Nowotwory jelita grubego i odbytu są jednymi z najczęściej rozwijających się nowotworów na świecie. Stanowią czwartą najczęstszą przyczynę zgonów nowotworowych. Dwukrotnie częściej występują u mężczyzn, a ich leczenie wymaga specjalistów w wielu dziedzinach. Dieta chorego na nowotwór jelita grubego powinna być dostosowana do indywidualnych potrzeb, masy i wysokości ciała, stanu zdrowia, a także rodzaju terapii leczniczych oraz stopnia wydolności przewodu pokarmowego.

Konieczne jest również uwzględnienie występowania i nasilenia specyficznych objawów ze strony przewodu pokarmowego takich jak: utrata apetytu, wymioty, bóle brzucha, wzdęcia, biegunki lub zaparcia, uczucie niepełnego wypróżnienia, ból przy defekacji, anemia oraz inne niedobory. Ze względu na wysokie ryzyko rozwoju niedożywienia, duże znaczenie w diecie osoby chorej ma pełnowartościowe białko. Źródłem białka mogą być rośliny strączkowe (w zależności od tolerancji pacjenta), chude mięsa, jaja, ryby, niemodyfikowane produkty sojowe, orzechy, nasiona i pestki oraz zboża, w formie dostosowanej do możliwości pacjenta – w razie potrzeby orzechy możemy zastąpić masłem orzechowym. W przypadku potrzeby zwiększania spożycia białka, a także przy problemach z brakiem apetytu warto posiłkować się żywnością specjalnego przeznaczenia medycznego, jak nutridrinki.

Menu dostosowane do choroby

W menu chorego z nowotworem tłuszcze powinny występować w ograniczonych ilościach i powinny to być przede wszystkim tłuszcze pochodzenia roślinnego takie jak: oliwa z oliwek, awokado, olej rzepakowy i lniany. Należy ograniczyć spożywanie tłuszczów nasyconych (występują w maśle, czerwonym mięsie) oraz unikać potraw smażonych.

Węglowodany stanowią główne źródło energii dla organizmu. W diecie chorego z nowotworem zaleca się spożywanie węglowodanów złożonych (produkty zbożowe, nasiona roślin strączkowych i warzywa) oraz unikanie cukrów prostych (cukier, wyroby cukiernicze, ketchup, gotowe sosy i zupy w proszku, płatki śniadaniowe, dosładzane produkty nabiałowe). Zawsze powinny one jednak być dostosowane do stanu zdrowia i samopoczucia pacjenta, czasami korzystniejsze działanie mają warzywa poddane obróbce termicznej, np. w postaci zup.

Co zrobić z błonnikiem?

Kontrowersyjnym składnikiem u pacjentów z nowotworem jelita grubego może wydawać się błonnik. Funkcją błonnika pokarmowego jest oczyszczanie jelit i pobudzanie perystaltyki. Nie potwierdzono dotychczas, że u chorych z nowotworem jelita grubego należy ograniczać podaż błonnika pokarmowego, jeżeli jednak wskazują na to objawy i samopoczucie pacjenta, lepiej jest ograniczyć źródła błonnika nierozpuszczalnego, jak płatki owsiane, orzechy czy ziarna. Zdecydowanie bezpieczniejszą formą błonnika są jego frakcje rozpuszczalne, które występują głównie w warzywach i owocach.

Jadłospis powinien opierać się o regularne posiłki, bazujące na świeżych produktach. Bardzo ważne jest też spożywanie sporej ilości płynów, zwłaszcza wody – każdego dnia powinniśmy wypijać ok. 2 litrów wody, ale ilość tę należy zwiększyć wraz ze wzrostem aktywności fizycznej oraz w momencie intensywnej regeneracji, np. po leczeniu. Odpowiednio dobrana dieta sprawia, że mamy więcej energii i szybciej możemy wrócić do zdrowia.

Jak chronić się przed nowotworem jelita grubego?

W rozwoju tego nowotworu niezwykle duże  znaczenie mają czynniki środowiskowe, a zwłaszcza dieta oraz nadwaga, otyłość i choroby im towarzyszące. Potencjalnie rakotwórcze działanie mogą wykazywać produkty wysokoprzetworzone, bogate w cukry proste, tłuszcze zwierzęce, a także wysokie spożycie czerwonego i przetworzonego mięsa i nadmierne spożycie alkoholu.

Natomiast w profilaktyce raka jelita grubego zaleca się włączenie do diety produktów o wysokiej zawartości błonnika pokarmowego oraz bogatych w wapń, a także ryb, dużej ilość warzyw (min. 400 g dziennie), owoców bogatych w antyoksydanty oraz odpowiednia dawka witaminy D.

PAMIĘTAJ!

  • Unikaj żywności wysoko przetworzonej; zwłaszcza produktów zawierających: dużą ilość cukru, soli oraz tłuszczu, a przede wszystkim tłuszczy trans;
  • Ogranicz spożycie mięsa, zwłaszcza mięsa czerwonego i jego przetworów;
  • Jedz dużo warzyw – najlepiej 4-5 porcji dziennie (1 porcja to 100 gramów, czyli np. mały pomidor) ze wszystkich grup kolorystycznych;
  • Owoce jedz najlepiej w towarzystwie produktu białkowego – orzechów lub jogurtu; nie przekraczaj 2 porcji (ok. 300 g, czyli np. mały banan i 2 kiwi);
  • Jako źródło białka wybieraj nasiona roślin strączkowych, orzechy, ziarna, ryby, jaja, produkty nabiałowe lub drób, ale pamiętaj, żeby pojawiał się maksymalnie 2 razy w tygodniu;
  • Produkty zbożowe – kasze, ryż, makarony, pieczywo – wybieraj jak najmniej oczyszczone, unikaj pszenicy;
  • Stosuj oleje roślinne, zwłaszcza oliwę z oliwek, olej rzepakowy; pamiętaj, że dobrym źródłem tłuszczy są również orzechy i ziarna;
  • Pij minimum 2 litry wody dziennie, a ponadto kawę, zieloną herbatę oraz napary ziołowe;
  • Wprowadź do swojej codziennej diety przyprawy, zwłaszcza: czarny pieprz, pieprz cayenne cynamon, imbir, kurkuma, kardamon, papryka, chili;
  • Jeżeli masz ochotę na coś słodkiego, wybierz świeże lub suszone owoce, dobrą jakościowo gorzką czekoladę lub sorbet – najlepiej samodzielnie przygotowany;
  • Ogranicz spożycie alkoholu – najlepszym wyborem jest czerwone wino w ilości 1-2 lampek dziennie;
  • Zadbaj o regularną aktywność fizyczną – jelita lubią ruch!
Wszystkie potencjalne ograniczenia żywieniowe, związane z alergiami pokarmowymi, należy wziąć pod uwagę podczas wyboru diety oraz skonsultować z lekarzem. Zalecany, zrównoważony lub specjalistyczny sposób odżywiania nie zastępuje leczenia farmakologicznego.
C-ANPROM/PL/OG/0048; 01.2023