Żywienie w czasie leczenia przeciwnowotworowego, to czas zwiększonych potrzeb żywieniowych. Bardzo często związane jest to ze zmianą odczuwania smaków, brakiem apetytu itd., co dodatkowo niepokoi chorych i ich bliskich. Dlatego też, wiele osób poszukuje różnych informacji dotyczących wspierania leczenia podstawowego poprzez specjalną dietę, suplementy lub zioła. Niestety w mediach obserwujemy ogromny szum informacyjny, który może wprowadzać dezorientację w kwestiach żywienia w czasie leczenia. Dlatego też, warto poznać najważniejsze dietetyczne mity i półprawdy, z którymi najczęściej pacjenci zwracają się do swoich lekarzy czy dietetyków.
Sok z buraka poprawia morfologię?
MIT
MIT
Jak do tej pory nie ma żadnych badań, które potwierdziłyby zbawienny wpływ soku z buraka (a także samych buraków) na poprawę morfologii krwi u pacjentów onkologicznych. Wiadomo natomiast, że ze względu na dość dużą zawartość cukru w tym warzywie, może mieć on wpływ na stężenie glukozy we krwi, co jest szczególnie ważne w przypadku pacjentów z cukrzycą lub w stanach przedcukrzycowych. Ponadto sok z buraka/buraki mogą nasilać fermentację w jelitach powodując biegunki, z którymi i tak często borykają się pacjenci w czasie chemioterapii czy radioterapii dolnej części jamy brzusznej.
Nie ulega jednak wątpliwości, że buraki to zdrowy produkt, bogaty w wiele ważnych dla zdrowia składników mineralnych, i od czasu do czasu może pojawić się w zdrowej, zbilansowanej diecie – szczególnie jeśli nie ma się tendencji do biegunek, ani wahań stężenia glukozy we krwi.
Chcesz pić sok z buraków i możesz to robić bez negatywnych efektów dla zdrowia i samopoczucia? Sięgaj po niego do obiadu. Nie przesadzaj też z ilością – pół szklanki, max szklanka to wystarczająca ilość na dobę.
W trakcie leczenia należy wykluczyć nabiał?
Półprawda
Półprawda
Wiele leków powoduje czasową nietolerancję laktozy, co najczęściej objawia się biegunkami, skurczami brzucha czy nieprzyjemnym przelewaniem w dole brzucha. Również naświetlania dolnej części jamy brzusznej związane są z pogorszeniem wydzielania enzymu trawiącego cukier mleczny tzw. laktazy. W takim przypadku należy wykluczyć z diety cukier mleczny, czyli laktazę, ale najczęściej nie cały nabiał.
Obecnie na rynku mamy szeroki wybór produktów bezlaktozowych i warto z nich korzystać, gdyż nabiał jest dobrym źródłem nie tylko wapnia, ale także pełnowartościowego białka (warto przy tym przypomnieć, że zapotrzebowanie na białko w trakcie leczenia, najczęściej ulega znacznemu zwiększeniu). W przypadku złej tolerancji nabiału bezlatozowego, można go zamienić na tzw. napoje roślinne (popularnie zwane mlekami roślinnymi). Warto jednak wybierać takie produkty, które są wzbogacone w wapń i witaminę D. Napoje te nie będą jednak tak dobrym źródłem pełnowartościowego białka, jak produkty odzwierzęce.
Cukier żywi raka?
Półprawda
W trakcie leczenia przeciwnowotworowego należy zachować dietę odpowiednią do aktualnego stanu zdrowia i możliwości trawiennych pacjenta, które również w czasie całego leczenia mogą się zmieniać. Najczęściej diety komponowane są w ten sposób, że około połowy energii pochodzi z węglowodanów, a więc z produktów zbożowych, ale także warzyw i owoców. W wyniku trawienia węglowodanów w organizmie powstaje cukier, a konkretnie – glukoza, która jest jedynym źródłem energii dla mózgu i całego układu nerwowego, a także jest niezbędna dla nerek czy czerwonych krwinek. Nie da się więc uniknąć cukru w organizmie przy prawidłowych przemianach węglowodanów. Trudno mówić zatem o diecie pozbawionej węglowodanów – cukru.
Oczywiście, warto wspomnieć o tym, że dieta nie powinna być bogata w cukry proste np. sacharozę. Nie oznacza to jednak, że pacjenci nie mogą – w rozsądnych ilościach – sięgać po lekko słodkie dania np. kisiele, makaron z twarożkiem i truskawkami czy ciasto drożdżowe. Czasami wręcz ważniejsze jest zwiększenie smakowitości dania poprzez delikatne jego dosłodzenie, aniżeli całkowita rezygnacja z posiłku. Może to przeciwdziałać niedożywieniu.
Warto także zadbać o to, aby słodkie dania były źródłem ważnych dla zdrowia składników odżywczych i nie hamowały apetytu na bardziej wartościowe posiłki np. galaretka zamiast obiadu, ale galaretka na bazie prawdziwego soku owocowego jako deser po obiedzie.
Raka można zagłodzić?
MIT
Stosując głodówki, diety sokowe czy inne diety pozbawione białka i odpowiedniej ilości energii narażamy pacjenta na pojawienie się niedożywienia. Niedożywienie z kolei związane może być z pogorszeniem efektów leczenia podstawowego, z większą podatnością na zakażenia, bardziej dotkliwymi skutkami ubocznymi leczenia, a także wpływać na pogorszenie ogólnej jakości życia chorego i wiele innych. Dlatego też nie można pozwolić sobie na stosowanie niedoborowych diet ubogich w podstawowe makroskładniki – białko, tłuszcze, węglowodany dostarczając finalnie zbyt małych ilości energii. Aby pacjent miał siły do walki z chorobą, aby miał szansę przejść przez trudne leczenie przeciwnowotworowe nie można go osłabiać poprzez stosowanie głodówek czy „oczyszczanie” organizmu. Energia i białko są tu kluczowymi składnikami, które są niezbędne do procesów regeneracyjnych organizmu.
Warto wspomnieć o tym, że w czasie choroby nowotworowej u wielu pacjentów obserwuje się zwiększone zapotrzebowanie energetyczne wynikające ze zwiększenia się podstawowej przemiany materii. Dlatego też należy dostarczyć wraz z dietą nawet większych ilości energii i makroskładników.
Kapusta kiszona, kurkuma, aronia, brokuły, czosnek to przykłady produktów działających przeciwnowotworowo, więc należy zwiększyć ich ilość w diecie w trakcie leczenia przeciwnowotworowego.
Półprawda
Prawdą jest to, że istnieje wiele produktów, które mają działanie przeciwnowotworowe. Jednak stosuje się je najczęściej w profilaktyce choroby nowotworowej. W przypadku, kiedy pacjent w trakcie leczenia zwiększa ilość produktów z rodziny kapustnych, ostrych przypraw, to może się spodziewać trudności trawiennych np. ból brzucha, biegunki czy długotrwające uczucie pełności. Efektem tego może być niechęć do jedzenia, pogorszone wchłanianie, a tym samym narażenie się na niedożywienie.
Najczęściej stosowaną dietą podczas leczenia jest dieta łatwostrawna, która wyklucza m.in. produkty takie jak: kapusta, cebula, czosnek, a także ostre przyprawy. Większość warzyw i owoców musi być poddana – choćby krótkiej – obróbce termicznej.
Warto także nadmienić, że w przypadku dobrej tolerancji zdrowych produktów i braku interakcji ich z lekami (co ma miejsce np. w przypadku grejpfruta czy soku z granatu), nie ma przeciwskazań do ich spożywania i mogą one stanowić element urozmaiconej i dopasowane do aktualnych potrzeb pacjenta diety.
Witamina C to lek na raka?
MIT
W świetle aktualnych doniesień naukowych witamina C to nie lek na raka, a na pewno nie może być stosowana w mega dawkach, na własną rękę czy zamiennie z leczeniem konwencjonalnym. Badania w kierunku jej działania antynowotworowego wciąż trwają. Jednak jak do tej pory – nie zostały wydane oficjalne zalecenia dotyczące skuteczności podawania jej w bardzo dużych dawkach. Co więcej, duże ilości witaminy C mogą nie tylko wpłynąć negatywnie na organizm człowieka, ale także mogą wejść z interakcje z lekami, co mogłoby być bardzo niebezpieczne. Dlatego też nie wolno podejmować działań w kierunku suplementacji witaminą C na własną rękę, bez konsultacji z lekarzem prowadzącym.
Warto jednak podkreślić, że witamina C to ważna dla zdrowia witamina, która pełni szereg istotnych dla organizmu funkcji np. wpływa pozytywnie na przyswajanie żelaza, bierze udział w przemianach związanych z kolagenem, wpływa na czas trwania infekcji górnych dróg oddechowych, a także ma działanie silnie antyoksydacyjne i in.
Co więcej, stosując dietę łatwostrawną, gdzie większość produktów poddana jest obróbce termicznej, może pojawiać się niedobór witaminy C, gdyż jest ona bardzo wrażliwa na wysokie temperatury. Dlatego też warto zadbać o to, aby do gotowych dań dodawać świeżą natkę pietruszki, która jest jej niezwykle bogatym źródłem. Konieczne jest także zadbanie o to, aby w ciągu dnia pojawiały się kilka razy warzywa i owoce – nawet w formie gotowanej (ale nie rozgotowanej).
Pamiętać jednak należy o tym, że w przypadku zagrożenia niedożywieniem najważniejsze są makroskładniki, a więc odpowiednia podaż białka, tłuszczu i węglowodanów, co składa się na całą energetyczność diety, a dopiero w drugiej kolejności skupiamy się na bilansowaniu witamin.
Może się zdarzyć, że lekarz prowadzący zaordynuje dodatkowe dawki witaminy C i w takim przypadku należy się dostosować do jego zaleceń.
Pestki moreli leczą z raka?
MIT
Pestki moreli zawierają w sobie związek zwany amigdaliną, która faktycznie była dokładnie badana przez naukowców odnośnie jej działania na komórki nowotworowe. Do tej pory, wnioski płynące z badań są jedne: amigdalina nie może być traktowana jako lek w terapii przeciwnowotworowej i nie wolno spożywać ich jako „uzupełnienie” leczenia podstawowego. Co więcej, amigdalina po rozkładzie do m.in. cyjanowodoru może prowadzić do zatrucia, czego efektem może być nie tylko bóle w obrębie jamy brzusznej, ale przede wszystkim – uszkodzenie wątroby.
W czasie leczenia onkologicznego dieta bezglutenowa odciąży organizm?
MIT
Dietę bezglutenową muszą stosować osoby, które chorują na celiakię, a także pacjenci z nieceliakalną nadwrażliwością na gluten. W pozostałych przypadkach nie ma potrzeby zmiany diety standardowej na bezglutenową. Zdarzają się jednak sytuacje, że lekarz prowadzący zleci czasowe stosowanie diety bezglutenowej w związku z problemami w obrębie jelit np. przy popromiennym zapaleniu jelit. Wówczas należy dostosować się do jego wskazówek.
Warto wiedzieć, że zboża glutenowe to źródło bardzo cennych dla zdrowia składników odżywczych, a dieta bezglutenowa bywa często mało urozmaicona, a przez to uboższa w składniki mineralne i witaminy. Dodatkowo produkty bezglutenowe to często produkty wysokoprzetworzone z dużą ilością dodatków technologicznych, które mogą nasilać inne skutki uboczne leczenia przeciwnowotworowego. Dlatego też stosując dietę pozbawioną glutenu warto dokładnie czytać etykiety produktów spożywczych i wybierać te, z jak najprostszym składem.
Referencje
- Jarosz M. i in., Normy żywienia dla populacji Polski i ich zastosowanie, PZH, 2020
- Brzegowy M. i in. Nie daj się rakowi, Wyd. M, 2018
- Kapała A., Dieta w chorobie nowotworowej, Wyd. Buchman, 2016
